ការវិវត្តន៍នៃកោសិកាមហារីក

ជាធម្មតាចំណែកកោសិកាសម្របខ្លួនបានយ៉ងល្អតាមរយៈការបញ្ចញនូវភ្នាក់ងារលូតលាស់ក្នុងតំបន់ដើម្បីបំពេញតម្រូវការជាក់លាក់​របស់កោសិកា។ភ្នាក់ងារលូតលាស់(GFs)ភ្ញោចកន្លែងទទួលនៃភ្នាសកោសិកាដែលទាំង មានឬភ្ញោចសកម្មភាព ទីរ៉ូស៊ីនគីណាស។ដោយមានការជួយពីប្រូតេអ៊ីនសម្របសម្រួល(GRB₂),ភ្នាក់ងារបណ្តូរGDP/GTP(SOS)ភ្ជាប់ខ្លួនទៅនឹងសំណល់​ផូស្វូទីរ៉ូស៊ីនបន្ទាប់មកដាស់សកម្មភាពប្រូតេអ៊ីនតូច Ras។បន្ទាប់មក តាមរយៈserine/threonine kinase Raf ភ្ញោចបណ្តាក់សញ្ញា១​(mitogen-activated protein kinase cascade[MAPK cascade])ឲ្យដាស់សកម្មភាពភ្នាក់ងារកត់ចម្លង នាំឲ្យមានការសម្តែងនៃ​សែន សំខាន់សម្រាប់ចំណែកកោសិកា។ភ្នាក់ងារកត់ចម្លងសំខាន់ៗរួមមាន៖Fos, Jun, Myc, Myb, Rel, E2F, និងDP1។​អ័រម៉ូនទីរ៉ូអ៊ីតភ្ជាប់នឹងកន្លែងទទួលលើណ្វៃយ៉ូ(ErbA),បន្ទាប់មកhormone/receptor complexផ្តល់នូវការសម្តែងសែននិងចំណែក​កោសិកា។

យន្តការដែលផ្តល់ការសាយកូនត្រូវរារាំងដោយភ្នាក់ងារទប់ការលូតលាស់(growth-inhibiting factors)ដែលធម្មតាវាបញ្ឈប់ចំណែក​កោសិកា។វាបញ្ចេញសកម្មភាពពេលដែល ឧទាហរណ៍ៈកោសិកាផ្ទុកDNAខូច ហើយចំណែកកោសិកាអាចនាំឲ្យកើតកោសិកាកូនដែល​ខូច។ឧទាហរណ៍មួយនៃភ្នាក់ងារទប់ការលូតលាស់គឺRetinoblastoma protein(Rb) ដែលភ្ជាប់នឹងភ្នាក់ងារកត់ចម្លងE2F និងDP1​ហើយដាស់សកម្មភាពពួកវា។សម្រាប់ផ្នែកRbត្រូវបានរក្សាឲ្យនៅអសកម្មដោយបណ្តុំcylcin E​និងគីណាសCDK₂(E-CDK₂)រួមនិង​បណ្តុំcyclin DនិងគីណាសCDK₄(D-CDK₄)។នេះជាវិធីដែល E-CDK₂និង D-CDK₄ផ្តល់នូវចំណែកកោសិកា តែឥទ្ធិពលវាត្រូវលប់​ដោយp21-proteinដែលស្តែងឡើងក្រោមឥទ្ធិពលភ្នាក់ងារកត់ចម្លងp53។បន្ទាប់មកចំណែកកោសិកានឹងត្រូវររាំង។

សែនមហារីក(oncogene)អាចកើតឡើងតាមរយៈមុយតាស្យុងនៃសែនពាក់ព័ន្ធនឹងការសាយកូនproliferation-relevant genes។​ប្រតេអ៊ីនមហារីក(oncoprotein)ដែលបានពីសែនមហារីកគឺសកម្មដោយមិនត្រូវការរំញោចសរីរៈ(physiologic stimulation)ហើយ​អាច​បង្កមីតូសដោយឯករាជ្យពីភ្នាក់ងារលូតលាស់សរីរៈ។ប្រូតេអ៊ីនមហារីកមានដូចជា៖
- ភ្នាក់ងារលូតលាស់ដែលបង្កើតដោយ​កោសិកាមហារីកហើយភ្ញោចខ្លួនឯងឲ្យធ្វើចំណែក(ឧទាហរណ៍ៈSis,បំណែករបស់PDGF)
-កន្លែងទទួលសម្រាប់អ័រម៉ូនទីរ៉ូអ៊ីត(ErbA)
-កន្លែងទទួលសម្រាប់ភ្នាក់ងារលូតលាស់(e.g.ErbB សម្រាប់EGF,និងFmsសម្រាប់monocyte-colony-stimulating factor)
-ទីរ៉ូស៊ីនគីណាស(e.g.,Abl, Src, Fes)
-សេរីន/ត្រេអូនីន គីណាស(e.g.,Raf, Mos)
-ប្រូតេអ៊ីនតូចៗ(Ras)-ភ្នាក់ងារកត់ចម្លង(Fos, Jun, Myc, Myb, Rel)ឧទាហរណ៍ៈការបញ្ឈប់សកម្មភាពRasត្រូវជំរុញដោយGTPase-activatingprotein (GAP)។មុយតាស្យុងមួយចំនួននៃRasធ្វើឲ្យវា​លែងស្គាល់GAPហើយRasនៅតែសកម្មដដែល។

ម្យ៉ាងទៀតមុយតាស្យុងក៏អាចផលិតប្រូតេអ៊ីនទប់ការសាយកូនមិនប្រក្រតី ដូច្នេះការបាត់បង់Rbឬp53ធ្វើឲ្យមានចំណែកកោសិកា​យ៉ាង​អនាធីបតេយ្យ។លើសពីនេះ p53មិនប្រក្រតីរារាំងដល់អាប៉ុបតូស។

មុយតាស្យុងអាចបង្កដោយសរធាតុគីមីឬកាំរស្មី ខណៈវិបត្តនៃការជួសជុលDNAសម្រួលដល់ការកើតឡើងមុយតាស្យុង។កោសិកា​ងាយរងមុយតាស្យុងកំឡុងចំណែកកោសិកាមានន័យថាជាលិកាដែលតែងធ្វើការសាយកូនប្រឈមនឹងមុយតាស្យុងខ្លាំងជាងជាលិកា​ដែលបានបម្លែងពេញលេញ(fully differentiated tissue)។នេះជាការពិតជាក់ស្តែងមួយដែល ការរលាកនិងរបួសជាលិកាភ្ញោចឲ្យមាន​ចំណែកកោសិកា។មុយតាស្យុងដែលនាំដល់មហារីកក៏អាចតំណពូជដែរ។ចុងក្រោយ គឺវីរុសអាចនាំសែនមហារីកចូលទៅក្នុងកោសិកាឬ​ជំរុញការរីកសាយកោសិកាមហារីកដោយខ្ទប់សកម្មភាព(p53, Rb)ឬដាស់សកម្មភាព(Bcl2..)នៃប្រូតេអ៊ីនរបស់កោសិកាដែលវា​ស្នាក់នៅ(host-specific proteins)។

មុយតាស្យុងតែមួយគឺមិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការវិវត្តមហារីកឡើយ, ត្រូវមានមុយតាស្យុងយ៉ាងហោច៣ឬ៤(sevral)កើតឡើងមុនពេល​ដែលកោសិកាបម្លែងជាកោសិកាមហារីកនោះ។អ្នកធ្វើឲ្យមហារីក(e.g.,phorbol ester)ផ្តល់នូវចំណែកកោសិកាមុយតាស្យុងហើយវិវត្ត​ជាមហារីក ដូច្នេះមិនមែនមកពីកោសិកាមុយតាស្យុងខ្លួនឯងឡើយ។